V. Enthoven en R. Daalder (red.), Themanummer 1673 Tijdschrift voor Zeegeschiedenis (2024) 43:1
Samenvatting
Dit themanummer bundelt de zes presentaties van het symposium ‘1673’, dat op 27 oktober 2023 plaats vond in Het Scheepvaartmuseum Amsterdam. In 2022 werd in Nederland uitvoerig het Rampjaar herdacht. Daarbij was weinig aandacht voor de strijd ter zee, omdat 1672 in maritiem opzicht niet interessant was. Dat geldt wel voor 1673, toen de oorlogsvloot tot driemaal stand hield tegen een veel grotere en sterkere Engels-Franse vloot. Door de fors toegenomen uitgaven en de opbrengsten van de kaapvaart is 1673 ook in financieel opzicht een interessant jaar. Dat waren redenen voor de Stichting Geschiedenis van de Overheidsfinanciën en de Nederlandse Vereniging voor Zeegeschiedenis om een symposium te organiseren over de financiën van de oorlog ter zee. Het oorlogsjaar 1673 vormde daarbij slechts de aanleiding.
In hun bijdragen in dit themanummer hebben de auteurs veelal een ruimere periode onderzocht. De middag werd opgedragen aan de eind 2022 overleden emeritus hoogleraar zeegeschiedenis Jaap Bruijn, mede omdat zijn eerste publicatie over het jaar 1673 ging.
Klik hier voor de inhoud van dit themanummer.
V. Enthoven (red.), Nederland in last. Vijfhonderd jaar overheidsfinanciën in de Lage Landen, 1500-2000 (Leiden 2021)
Samenvatting
De financiën van de overheid, kort gezegd de publieke inkomsten en uitgaven, kunnen worden bestudeerd vanuit verschillende disciplines: door historici, economen, sociologen, bestuurskundigen, etc. De Stichting Geschiedenis van de Overheidsfinanciën vormt een trefpunt voor deze onderzoekers en andere geïnteresseerden.
Om te vieren dat de stichting dit jaar dertig jaar bestaat, verschijnt deze bundel met dertien bijdragen die de periode bestrijken van de late middeleeuwen, met verzegelde aktes, tot en met de 21ste eeuw, waarin we de opkomst zien van complementaire muntstelsels, crypto’s en blockchaintechnologie.
De bijdragen in dit boek zijn chronologisch geordend, maar het onderzoek zelf laat vier benaderingswijzen of aandachtsgebieden zien: de uitgaven (waaraan geeft een overheid geld uit?), inkomsten (hoe komt de overheid aan middelen?), instituties (welke instituties zijn betrokken bij de inkomsten en uitgaven én bij het controleren van overheidsfinanciën?) en personen (wie bepalen het beleid of geven uitvoering daaraan?). De bijdragen tezamen geven een caleidoscopisch en boeiend beeld van een financiële wereld die ons allemaal aangaat.
Klik hier voor de inhoud van deze bundel.
H. Boels (red.), Overheidsfinanciën tijdens de Republiek en het Koninkrijk, 1600-1850 (Hilversum 2012)
Samenvatting
De wijze waarop een overheid aan haar geld moet komen en de problemen die daarbij ontstaan, zijn kwesties die overal en altijd hebben gespeeld en ook wel zullen blijven spelen. In deze bundel wordt dat geïllustreerd aan de hand van studies over de gang van zaken in diverse regio's van Nederland als Zeeland, Brabant, Limburg, Groningen en Holland. Vóór de Bataafse revolutie van 1795 beschikten deze regio's over een eigen bestuur en belastingstelsel, maar daarna kwam een moeizaam proces naar eenwording op gang. Daarnaast wordt vanuit landelijk perspectief bezien hoe de Nederlandse overheid na de definitieve eenwording is omgegaan met het beheersen van alle in het verleden aangegane staatsschulden door deze tot aanvaardbare proporties terug te brengen of weg te werken.
Klik hier voor de inhoud van deze bundel.
T. Pfeil, B.C.M. Jacobs, P. Brood, O, Ydema (red)., Steden en dorpen in last. Historische aspecten van lokale belastingen en financiën (Amsterdam 1999)
Samenvatting
In heden en verleden hebben lokale overheden steeds gezocht naar eigen geldmiddelen voor het financieren van hun uitgaven. Daarbij moesten zij vaak laveren tussen de beperkingen die de hogere overheid oplegde en de financiële beperkingen van de eigen inwoners die niet tot in het oneindige belast konden worden. Deze bundel maakt zichtbaar hoe de plaatselijke besturen in de loop der tijd met deze problemen zijn omgegaan en wat de gevolgen voor de burgers zijn. ‘Steden en dorpen in last’ bevat een rijk geschakeerde verzameling bijdragen, die variëren van de middeleeuwse accijnzen tot de hedendaagse onroerendzaakbelastingen en parkeerbelastingen.
Klik hier voor de inhoud van deze bundel.
W. Fritschy, J.K.T Postma en J. Roelvink (red.), Doel en middel. Aspecten van financieel overheidsbeleid in de Nederlanden van de zestiende eeuw tot heden (Amsterdam 1995)
Samenvatting
Aspecten van financieel overheidsbeleid in de Nederlanden van de zestiende eeuw tot heden. Financieel overheidsbeleid heeft in heden en verleden altijd in dienst gestaan van zowel staatkundige als sociaal-economische doelstellingen. De middelen waarover de overheid in dit kader beschikt zijn steeds geweest: uitgavenpolitiek, ontvangstenbeleid en schuldpolitiek. De wijze waarop deze middelen voor de te bereiken doeleinden worden aangewend zijn echter sterk afhankelijk van de heersende maatschappelijke omstandigheden. Deze bundel maakt dat zichtbaar aan de hand van een aantal, grotendeels op primaire bronnen gebaseerde case-studies uit de geschiedenis van het financieel overheidsbeleid in de Nederlanden. De bijdragen varieren van het op behoud van onafhankelijkheid gerichte beleid van het eigenzinnige gewest Gelre onder Karel V tot het bezuinigingsbeleid van de kabinetten-Lubbers, en van een onderzoek naar de belasting die men in Drenthe in de zeventiende eeuw aan de Spaanse vijand bleef betalen tot de gewoonte om sociale zekerheidsuitgaven niet in de rijksbegroting op te nemen.
Klik hier voor de inhoud van deze bundel.